مدخل «ذات الرقاع» دائره المعارف قرآن کریم

نقش: نویسنده

سال نشر: 1394

وضعیت چاپ : جلد 13 دایره المعارف قرآن کریم

نحوه تهیه : فردی

زبان : فارسی

علل و عوامل فراز و فرود تشیع مدنیان در عصر اموی

محل نشر: فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام ش55 مهرماه1393

نقش: نویسنده

سال نشر: 1393/00/00

وضعیت چاپ : چاپ شده

نحوه تهیه : فردی

زبان : فارسی

حقوق اجتماعی در رساله حقوق امام سجاد(ع)

توضیح: این مقاله در مجموعه مقالات همایش بین المللی امام سجاد(ع)؛ تهران/1394 به چاپ رسید.

                                                                                                                                                                        

چکیده:

این مقاله حقوق اجتماعی موجود در رساله حقوقی امام سجاد(ع) را مورد بررسی قرار داده است. ضرورت این تحقیق در توجه به حقوق در روابط اجتماعی برای تحقق سبک زندگی  سالم و داشتن جامعه ای سالم و مبتنی بر رعایت حق و حقوق از دیدگاه امام سجاد(ع) می باشد.

با فرض این که روابط اجتماعی سالم و رعایت حقوق متقابل افراد در جامعه به رشد و آگاهی مردم و پیشرفت جوامع کمک شایانی می کند، این مقاله تلاش کرده است تا با استفاده از مباحث اجتماعی مطرح شده در رساله حقوقی حضرت سجاد(ع)، این مسئله را تبیین کند که موضوعاتی از قبیل حقوق زوجه، دوست و همنشین، همسایه، استاد بر شاگرد و برعکس، فرزند و ... را در جمله حقوق و مباحث اجتماعی ذکر نماید.

با توجه به اینکه رساله حقوقی امام سجاد(ع) مباحث زیادی را به حقوق اجتماعی پرداخته می توان چنین برداشت کرد، رعایت این حقوق و تعهد ها و التزام های اخلاقی، به داشتن جامعه سالم و کارآمد کمک شایانی می کند.

ویژگی ها و راهکارهای اجتماعی رساله امام(ع) نشان دهنده این است که داشتن اجتماع سالم و جامعه سالم جز با رعایت حق و حقوق و تعهدات اخلاقی میسر نخواهد بود. در نتیجه روشن می شود کیفیت رعایت حق و حقوق اجتماعی متقابل و همچنین روابط اجتماعی از مباحث مهم در تعالی زندگی فردی و اجتماعی محسوب می شود.

کلید واژه: امام سجاد(ع)، حقوق، جامعه، حقوق اجتماعی، رساله حقوق.

 

---

[1] - مهدی نورمحمدی: پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

[2] - حکمتیان: دانش آموخته کارشناسی ارشد شیعه شناسی (گرایش تاریخ)، دانشگاه قم.

تعامل خواجه نصیرالدین طوسی با دولت مغول و نوسازی تمدن اسلامی

توضیح: این مقاله در مجموعه مقالات کنگره بین المللی  «دولت تمدن اسلامی» اصفهان 1394 به چاپ رسید.

چکیده

این مقاله در صدد است تا نقش خواجه نصیرالدین طوسی را در تعامل با دولت مغول و نوسازی تمدن اسلامی پس از تخریب آن از سوی مغولان واکاوی نماید. پس از سرنگونی خوارزمشاهیان و هجوم مغولان به ایران، شهرها یکی پس از دیگری به تصرف مغولان درآمد. در این میان، بسیاری از دست آوردهای تمدنیِ برآمده از فرهنگ غنی اسلام، از بین رفت. کشته شدن دانشمندان، ویرانی مدرسه‌ها و سوزاندن کتابخانه‌ها تنها گوشه ای از این فاجعه فرهنگی بود. مهاجرت دانشمندان و انتقال کتاب‌ها به اروپا، این ضایعه فرهنگی را دوچندان می‌کرد. یافته‌ها برآنند که خواجه نصیرالدین طوسی با درک شرایط، به تعامل با دولت مغول پرداخت و رسالت خویش را در راستای نوسازی تمدن اسلامی تعریف نمود. وی با تاثیرگذاری بر مغولان، آنان را از ویرانی فرهنگی بازداشت و سپس به نوسازی خرابه‌های آنان در عرصه فرهنگ و تمدن پرداخت. از جمله اقدامات او می توان به تالیف آثار علمی، نجات جان دانشمندان مناطق تحت امر مغولان، جذب دانشمندان گوناگون از خارج کشور، تربیت شاگردان فراوان، تاسیس مراکز علمی همچون رصدخانه مراغه، جمع آوری کتاب‌های باقیمانده در اقصی نقاط کشور و تاسیس کتابخانه اشاره داشت.

واژگان کلیدی: خواجه نصیرالدین طوسی، دولت مغول، تمدن، فرهنگ، ایران.

---

[1] . مهدی نورمحمدی: پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم.

[2] . حکمتیان: دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته شیعه شناسی گرایش تاریخ دانشگاه قم.

سیره اخلاقی امام رضا (ع)

جامعه ما به شدت دچار شعارزدگی است واز فراوانی حرفهای بدون عمل، گفته ها دیگر تاثیر شایسته خویشرا ندارد. در این میان سخت است که انسان خویش را راضی کند تا بار دیگر تن به واگویه حرفهای پیشینیان دهد. شاید اندکی ظرافت و لطافت و اندکی نیازسنجی بتواند تغییری در ذائقه مخاطب ایجاد کند. به این امید دو نکته اخلاقی از سیره علی بن موسی الرضا (ع) بیان می کنم:

الف) تواضع عملی و عدم کبر و غرور

یکی از رذائل اخلاقی که در جامعه کنونی ما به شدت رشد کرده است، رذیله کبر و غرور است. این کبرو غرور گاهی گریبان خود شخص را گرفته و گاهی اطرافیان اشخاص مهم بدین رذیله گرفتارشده اند. برای ارایه درمان در هر دو محور از سیره حضرت امام رضا(ع) نمونه های خوبی وجود دارد:

آیا به کاربردن واژه «حَرَم» برای بارگاه های ائمه معصومان(ع) اشکال دارد؟

واژه حَرَم ازریشه «ح ر م» گرفته شده است. مشتقات ریشه ح ر م 83 بار (در 25 سوره و 71 آیه) درقرآن به کاررفته است.

2 بار از این83 بار ترکیب «حرما آمنا» است که منظور مکه مکرمه است:

وَ قالُوا إِنْ َتَّبِع ِالْهُدى‏ مَعَک َنُتَخَطَّف ْمِن ْأَرْضِنا أَو َلَمْ نُمَکِّن ْلَهُم ْحَرَما ًآمِنا ًیُجْبى ‏إِلَیْه ِثَمَرات ُکُلِّشَیْ‏ء ٍرِزْقاً مِن ْلَدُنَّا و َلکِنَّ أَکْثَرَهُم لا یَعْلَمُونَ (قصص: 57)

أ َو َلَم ْیَرَوْا أَنَّا جَعَلْنا حَرَماً آمِنا ًو َیُتَخَطَّف ُالنَّاسُ مِنْ حَوْلِهِمْ أَ فَبِالْباطِلِ یُؤْمِنُون َو َبِنِعْمَة ِاللَّه ِیَکْفُرُون (عنکبوت: 67)

پذیرش عمومی راز تحقق مهندسی فرهنگی است.

مدیر دفتر پژوهش پژوهشکده تاریخ و سیره اهل‌بیت:
پذیرش عمومی راز تحقق مهندسی فرهنگی است خبرگزاری رسا ـ مدیر دفتر پژوهش پژوهشکده تاریخ و سیره اهل‌بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: مبلغان و روحانیان نخست باید در میان جامعه پذیرش و مقبولیت ایجاد و مردم را تشنه فرهنگ و دین کنند تا بتوانند به مهندسی فرهنگی بپردازند؛ تکرار مباحث بدون پذیرش، جز سرخوردگی ثمره‌ای ندارد.

حجت‌الاسلام مهدی نورمحمدی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، ضمن تبریک میلاد امام رضا(ع) به گوشه‌های ظریفی از فرهنگ و سیره زندگی امام رضا(ع) اشاره کرد و اظهار داشت: تاکنون مباحث زیادی در خصوص ولادت و شخصیت حضرت علی بن موسی الرضا(ع) مطرح شده است؛ اما باید جدی‌تر و دقیق‌تر به ظرافت‌های زندگی این امام همان نگریست.

مدیر دفتر پژوهش پژوهشکده تاریخ و سیره اهل‌بیت(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: اگر خدشه‌ای در نهادینه شدن فرهنگ زندگی رضوی وجود داشته باشد، به سبب آسیب‌هایی است که در بهره وری از زندگی امام رضا(ع) وجود دارد؛ از این رو لازم است تا در کنار تبیین فرهنگ این امام همام، نسبت به عملکرد خود آسیب شناسی داشته و آن را نقد کنیم.

علل بی‌تفاوتی مردم نسبت به قیام و شهادت امام حسین(ع)

این مقاله در مجموعه مقالات ره توشه سال 1393 به چاپ رسیده است.

اشاره

شهادت حسین بن‌علی(ع) بدان شکل فجیع، تنها 50 سال پس از رحلت جد بزرگوارش رسول خدا(ص)، آن هم به دست کسانی که به ظاهر مسلمان بودند، بی‌شک از سویی دردناک‌ترین و از سوی دیگر تامل‌برانگیزترین واقعۀ ادوار اسلامی و بلکه تاریخ می‌تواند باشد. اینکه چگونه کسانی که به کیش پیامبر اسلام(ص) بودند، در برابر شهادت نوادۀ محبوب ایشان بی‎‌تفاوت و یا حتی در سپاه دشمن بودند، موضوعی است که ذهن هر پرسشگری را متوجه خود می‌کند. بر این اساس یکی از موضوعات بایسته، بررسی علل بی‌تفاوتی مسلمانان در برابر قیام و شهادت امام حسین(ع) است. این نوشتار می‌کوشد این امر را بررسی نماید.

سیره امام علی (ع) در برخورد با مخالفان

این مقاله در مجموعه مقالات ره توشه سال 1392 به چاپ رسیده است.

چکیده

این نوشتار بر آن است که سیره و روش امام علی را در برخورد با مخالفانش به اجمال واکاود. برای این مهم، سعی شده با اشاره کوتاه به ریشه‌ها، علل، عوامل و انگیزه‌های مخالفت از سویی و جریان‌شناسی مخالفان و ارایه گونه‌ها و پیامدهای مخالفت از سوی دیگر بستری مناسب برای ورود به بحث ایجاد شود. پس از آن با بررسی برخورد امام با مخالفانش به استناد منابع متقدم و به ویژه نهج‌البلاغه، الگوی عملی آن حضرت مشتمل بر مدارا، خیرخواهی، ارشاد و هدایت، برخورد علمی ـ فرهنگی و در پایان جنگ گریز ناپذیر با قاطعیت و رعایت اصول اخلاقی استخراج گردید.

واژگان کلیدی: امام علی، سیره، حکومت، مخالفت، مخالفان