توضیح: این مقاله در مجموعه مقالات کنگره بین المللی «دولت تمدن اسلامی» اصفهان 1394 به چاپ رسید.
چکیده
این مقاله در صدد است تا نقش خواجه نصیرالدین طوسی را در تعامل با دولت مغول و نوسازی تمدن اسلامی پس از تخریب آن از سوی مغولان واکاوی نماید. پس از سرنگونی خوارزمشاهیان و هجوم مغولان به ایران، شهرها یکی پس از دیگری به تصرف مغولان درآمد. در این میان، بسیاری از دست آوردهای تمدنیِ برآمده از فرهنگ غنی اسلام، از بین رفت. کشته شدن دانشمندان، ویرانی مدرسه‌ها و سوزاندن کتابخانه‌ها تنها گوشه ای از این فاجعه فرهنگی بود. مهاجرت دانشمندان و انتقال کتاب‌ها به اروپا، این ضایعه فرهنگی را دوچندان می‌کرد. یافته‌ها برآنند که خواجه نصیرالدین طوسی با درک شرایط، به تعامل با دولت مغول پرداخت و رسالت خویش را در راستای نوسازی تمدن اسلامی تعریف نمود. وی با تاثیرگذاری بر مغولان، آنان را از ویرانی فرهنگی بازداشت و سپس به نوسازی خرابه‌های آنان در عرصه فرهنگ و تمدن پرداخت. از جمله اقدامات او می توان به تالیف آثار علمی، نجات جان دانشمندان مناطق تحت امر مغولان، جذب دانشمندان گوناگون از خارج کشور، تربیت شاگردان فراوان، تاسیس مراکز علمی همچون رصدخانه مراغه، جمع آوری کتاب‌های باقیمانده در اقصی نقاط کشور و تاسیس کتابخانه اشاره داشت.
واژگان کلیدی: خواجه نصیرالدین طوسی، دولت مغول، تمدن، فرهنگ، ایران.
[1] . مهدی نورمحمدی: پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم.
[2] . حکمتیان: دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته شیعه شناسی گرایش تاریخ دانشگاه قم.
